Hoogmoed komt voor de val

Wederom is er een middelgroot ROC omgevallen, het ROC Leiden kwam in de problemen door onverantwoorde vastgoedinvesteringen. Helaas is dit niet de eerste keer dat een ROC in de financiële problemen komt.

De situatie op het ROC Leiden roept op om een discussie te starten over de autonomie van schoolbesturen. In Nederland hebben schoolbesturen veel vrijheid. Zij mogen bijvoorbeeld zelf keuzes maken rondom de besteding van gelden, de zogenaamde lumpsum. Op ROC Leiden zijn, door investeringen in het schoolgebouw, in een publiek private constructie, grote risico’s genomen. De schaalvergroting van mbo-instellingen brengt steeds meer risico’s met zich mee, met alle gevolgen van dien.

Waar ging het nog meer mis?
In 2012 wordt bekend dat het ROC Zadkine in de financiële problemen komt. Ook hier is de grote hoeveelheid aangekocht vastgoed de voornaamste oorzaak van de problemen. Bij zowel ROC Leiden als bij Zadkine en Amarantis was de waarde van het vastgoed uiteindelijk de reden van grote problemen. Maar ook ‘kleine’ onderwijsinstellingen komen in de problemen door vastgoed. In 2014 komt het Berechja college in de financiële problemen door de nieuwbouw van de school. ROC Friese Poort neemt eind 2014 de opleiding visserij over van het Berechja college. Het ROC Zadkine heeft de geldnood achter zich gelaten, zij het wel met als gevolg veel ontslagen van docenten en het afstoten van 40.000 vierkante meter om de huurlasten te verminderen. Voor het ROC Leiden en Amarantis liep het minder goed af.

Schaalvergroting in het onderwijs
De recente gebeurtenissen op de ROC’s roept grote vraagtekens op bij de schaal van het onderwijs. Binnen een instelling (clustering van gebouwen) maar ook tussen instellingen. ROC Leiden had twee enorme gebouwen op A-locaties, het bestuur van Amarantis was gevestigd op de prestigieuze Zuidas in Amsterdam. Onderwijsbesturen komen steeds verder af te staan van datgene waar het primair om draait, namelijk onderwijsinhoud.

Jongeren Organisatie Beroepsonderwijs (JOB) maakt zich grote zorgen en vreest dat een situatie zoals bij ROC Leiden ook bij andere onderwijsinstellingen kan voordoen. Het is daarom belangrijk dat de minister nu ingrijpt om dit in de toekomst te voorkomen. ROC Leiden stond al jaren onder verscherpt toezicht van de onderwijsinspectie. JOB is van mening dat de informatie naar de studenten transparant moet zijn en ze helderheid moeten krijgen over hun studie en hun toekomst.

In dit geval lijkt ROC Leiden te worden gered door het ID-college. Toch zitten er ook risico’s aan deze ontwikkelingen. Het is zorgelijk dat er steeds minder mbo-instellingen overblijven. Er zijn nog maar 66 mbo-onderwijsinstellingen in Nederland. In 2013/2014 had een gemiddeld ROC 7.450 studenten. Waarbij de kleinste instelling net meer dan 100 studenten had en de grootste school ruim 28.000 studenten.

Hoe nu verder?
JOB vindt dat er meer inspraak moet komen binnen schoolorganisaties. De Tweede Kamer heeft in september 2014 een motie aangenomen waarin de regering wordt uitgenodigd om voor mbo-instellingen te regelen dat de medezeggenschapsorganen ook instemmingsbevoegdheid krijgen. In de huidige situatie hebben studentenraden adviesrecht bij een fusie. We zijn blij met het voorstel voor het uitbreiden van het instemmingsrecht. We zijn wel van mening dat het belangrijk is dat studentenraden ook voor advies terecht kunnen bij externe deskundigen. Het gaat immers vaak om complexe vraagstukken. De onderwijsinstelling zou een budget vrij kunnen maken voor externe advisering. Net zoals dit is geregeld in de WOR (artikel 15/16), vergelijkbaar met bijvoorbeeld het inhuren van adviseurs om een schriftelijk advies uit te brengen hierover. Meer inspraak dus van studentenraden en de MR.

Daarnaast is het belangrijk om het geld wat een school ontvangt te labelen. Hierin kan onderscheid worden gemaakt in wat een instelling mag uitgeven aan vastgoed en wat een instelling moet investeren in onderwijs. Dit had mogelijk een hoop problemen kunnen voorkomen. Het is nu pijnlijk duidelijk geworden dat sommige schoolbesturen niet om kunnen gaan met deze vrijheid. Het ministerie zou moeten bepalen hoeveel procent van het geld mag worden besteed aan vastgoed en faciliteiten.

Daarnaast is natuurlijk de vraag waarom onder het oog van het toezicht deze situatie kon ontstaan. Al sinds 2012 staat het ROC Leiden onder verscherpt toezicht. Er moet nog eens heel kritisch worden gekeken naar de manier van toezicht op de ROC’s. Er staan immers nog meer scholen onder toezicht.

Studenten mogen niet de dupe worden
En natuurlijk is het belangrijkste dat de studenten niet de dupe worden van de situatie op het ROC Leiden. In november heeft JOB al laten weten dat studenten op het ROC Leiden zich kunnen melden bij ons. Het is nu van belang om alle studenten helderheid te geven over hun studie en wij roepen de instelling op in overleg te gaan met de studentenraad.